Naar rechtspersoonlijkheid voor robots? Deel 3: Kan een robot in ons rechtsstelsel worden gelijkgesteld met (niet-natuurlijke) rechtspersonen?

Een andere vraag is of een robot in ons rechtsstelsel kan worden gelijkgesteld met (niet-natuurlijke) rechtspersonen. In de hiervoor reeds genoemde open brief aan de Europese Commissie zijn bezwaren aangedragen tegen zowel het kwalificeren van een robot als natuurlijk persoon als (niet-natuurlijk) rechtspersoon. Het beschouwen van een robot als natuurlijk persoon stuit op volgens hen af op de onwenselijke consequentie dat aan een robot dan ook (grond)rechten zouden worden toebedeeld. Als voorbeeld worden genoemd het recht op menselijke waardigheid en menselijke integriteit.

De kwalificatie als rechtspersoon stuit volgens de schrijvers van de brief af op het feit dat dit zou veronderstellen dat er altijd een natuurlijk persoon achter een robot zit. (Net zoals er altijd een of meerdere bestuurders ‘achter een rechtspersoon zitten’ die ter verantwoording kunnen worden geroepen). Bij een autonoom opererende robot hoeft dit niet altijd zo te zijn. Dit is naar mijn mening een oprecht bezwaar.

Een andere optie zou zijn een aparte kwalificatie van robots in de wet op te nemen. Er wordt dan in feite een derde soort rechtssubject aan de wet toegevoegd. Dit is geen gekke gedachte. Robots zullen immers steeds meer integreren in onze samenleving en in ons maatschappelijk verkeer. Bovendien zal het bij autonoom functionerende robots niet altijd even eenvoudig, zo niet onmogelijk, zijn vast te stellen wie verantwoordelijk kan worden gehouden voor het handelen (of nalaten) van de robot. Het huidige rechtsstelsel gaat dan knellen. Een autonoom functionerende robot kan immers geen juridische verantwoordelijkheid dragen, indien het geen rechtspersoonlijkheid heeft. Een argument tegen rechtspersoonlijkheid is mijns inziens dat dit de zeer onwenselijke consequentie zou kunnen hebben, dat ontwikkelaars van een robot op een eenvoudige manier hun eigen verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid af kunnen schuiven op de robot die zij gecreëerd hebben.

Europa lijkt nu terecht haast te willen maken met het zorgen voor een passend ethisch en juridisch kader voor AI. In november 2019 heeft de Europese Commissie een verslag gepubliceerd (https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/artificial-intelligence) waarin zij onder meer is ingegaan op de vraag naar de wenselijkheid van rechtspersoonlijkheid voor robots. In dit rapport concludeert de Europese Commissie dat het instellen van een nieuw type rechtspersoon niet noodzakelijk/wenselijk is: “Still, the experts believe there is currently no need to give a legal personality to emerging digital technologies. Harm caused by even fully autonomous technologies is generally reducible to risks attributable to natural persons or existing categories of legal persons, and where this is not the case, new laws directed at individuals are a better response than creating a new category of legal person.”  Het rapport bevat wel aanbevelingen over hoe bestaande aansprakelijkheidsconcepten met aanpassingen kunnen worden toegepast op opkomende digitale technologieën zoals AI, zonder dat een volledige herziening van de aansprakelijkheidsregels in de EU dient plaats te vinden.

Heeft u vragen over rechtspersoonlijkheid voor robots, neemt u dan contact op met Natascha van Duuren

De redactie van het boek “Multidisciplinaire aspecten van Artificial Intelligence” was in handen van Natascha van Duuren en Victor de Pous. Het boek is te bestellen bij uitgeverij deLex (ISBN code: 978-90-8692-072-3). Lees hier meer.

Ook verschenen in deze blogserie:

Deel 1: Achtergrond en stand van zaken

Deel 2: Is rechtspersoonlijkheid voor robots wenselijk?

Deel 4: Een Afsluiting