Cultuur medisch specialisten

Hoewel de Federatie van Medisch Specialisten veel aandacht besteed aan het thema van een open en veilige cultuur (lees hier meer) blijkt uit mediationgesprekken die wij (mijn co-mediator mr. Saskia van der Toorn en ik) in de afgelopen jaren met vakgroepen en specialisten hebben begeleid dat daarbij vooral veel aandacht is voor een cultuur die het melden van fouten of calamiteiten mogelijk moet maken. En wat minder voor communicatietechnieken en omgangsvormen, die de samenwerking en het plezier in het werk bevorderen. Het één kan echter niet zonder het ander.

Waar een medisch specialist vroeger vooral bestond uit mannelijke corpsleden uit Leiden, Utrecht of Groningen is de medische wereld net als die van bijvoorbeeld de advocatuur snel veranderd. Goed opgeleide en ook gepromoveerde artsen komen tegenwoordig uit alle delen en lagen van het land en soms van ver daarbuiten. Dat schuurt soms flink met het old-boys-network dat verbaal sterk en meer hiërarchisch gericht is. Als een buitenstaander het bastion van een vakgroep met zo’n cultuur binnen is getreden, kan dat leiden tot spraakverwarring, miscommunicatie, misverstanden en een gevoel van buitengesloten zijn.

Het helpt deze cultuur in een veilige mediation, waarin vertrouwelijkheid en vrijwilligheid vanzelfsprekend zijn, op respectvolle wijze bespreekbaar te maken en duidelijk te maken dat niet het een of het andere goed is, maar dat samenwerking vergt, dat tijd wordt gemaakt om misverstanden, miscommunicatie of andere issues op een veilige wijze bespreekbaar te maken.

Gebrek aan autonomie en medezeggenschap

Het veranderde zorgstelsel en de daarmee samenhangende aandacht voor productie heeft ook geleid tot een afnemende invloed van de vakgroepen/maatschappen en van de professionals zelf op hun eigen werk en op de wijze waarop de nog immer schaarse tijd moet worden ingezet.

De bestuurders, het management en de boven de vakgroepen geplaatste Medisch Specialistische Bedrijven, veelal georganiseerd in coöperatieverband, hebben inmiddels meer invloed dan de professionals zelf. Verdergaande specialisatie en verhoging van de productie maken dat men zich soms meer productie-eenheid dan autonoom arts voelt. Dat leidt tot een gevoel van verlies van plezier in het werk en tot spanningen binnen de vakgroep. Opvallend voor ons als mediators is, dat het niet heel goed gesteld is met de medezeggenschap waar het de professionals betreft.

In de Ondernemingsraad zitten niet veel artsen. Het officiële wettelijk geregelde medezeggenschapsorgaan van ziekenhuizen wordt bevolkt door anderen dan de specialisten zelf.

Uit veel casestudies blijken die ingrediënten, gekoppeld aan een grote betrokkenheid en noodzakelijke controlegerichtheid van de professional zelf, bij te dragen aan burn-out en of andere spanningsgerelateerde verschijnselen.

Kernwaarden, visie en samenwerkingsafspraken

De maatschapscontracten en coöperatieafspraken kloppen meestal wel. Wat veelal echter ontbreekt is gedeelde en onderling verankerde kernwaarden.

Denk aan waarden als integriteit, professionaliteit, deskundigheid, gelijkwaardigheid en/of medische onafhankelijkheid. Het lijkt een open deur, maar deze waarden uitspreken en vastleggen kunnen als basis en uitgangspunt dienen voor een visie op het specialisme en de vakgroep. En in dit verband wellicht nog belangrijker, deze bepalen ook het over en weer te verwachten gedrag en de houding van de leden van de vakgroep. Als gelijkwaardigheid een waarde is die je met elkaar hebt benoemd en vastgelegd, dan past daar bijvoorbeeld dus niet meer bij, dat een oude ervaren coryfee zich boven de wet stelt en de onderlinge fatsoensnormen schendt. Het vastleggen van de kernwaarden zorgt in ieder geval al voor meer bewustzijn. Daar kan men elkaar op aanspreken. Gewenst gedrag is dan de volgende stap.

Een reglement dat vanuit de kernwaarden heldere samenwerkingsafspraken bevat, helpt conflicten te voorkomen. Denk aan afspraken zoals het niet per mail communiceren van negatieve zaken. Of dat er tijd wordt genomen om gerezen issues te bespreken. Dat men niet blijft hangen in niet getoetste negatieve beelden, maar open vragen stelt, en dus eerst een diagnose stelt, alvorens tot vooronderstellingen te komen.

Artsen zijn net gewone mensen en kwetsbaar als het aankomt op hun werk. Daar passen een veilige en goede omgeving en vakgroep bij, met collega’s die vanuit dezelfde intrinsieke motivatie werken en elkaar steunen.

Mediation biedt het handvat als men vastloopt; onder de koepel van vertrouwelijkheid, vrijwilligheid en veiligheid kan het gesprek op gang worden gebracht, kan men de kernwaarden bepalen, en van daaruit de dynamiek in een vakgroep resetten. Een mediation leidt vrijwel altijd tot een oplossing en tot een vaststellingsovereenkomst, waarin ook afspraken over een goede samenwerking worden vastgelegd. En daarmee, zo horen wij dikwijls terug, komt weer ruimte voor wat misschien nog het allerbelangrijkste voor elke professional is: plezier in het werk.

Vragen?

Heeft u nog vragen over de mediation van medische professionals, neemt u dan contact op met Ernst van Wim.