Random alcohol- en drugscontroles door werkgever: mag dat?

Er zijn gewone en bijzondere persoonsgegevens. Voor de eerste soort gegevens zijn verschillende grondslagen op basis waarvan deze gegevens mogen worden verwerkt (zie voor meer informatie daarover deze blog). De tweede soort gegevens hebben betrekking op iemands godsdienst of levensovertuiging, ras, politieke gezindheid, gezondheid, seksuele leven, en lidmaatschap van een vakvereniging (zie ook deze blog).

Bijzondere persoonsgegeven genieten, vanwege hun aard, extra bescherming. Voor het verwerken van deze gegevens geldt een verbod. Het is alleen toegestaan onder de omstandigheden die staan vermeld in de Wbp.

De Autoriteit Persoonsgegevens houdt toezicht op naleving van de Wbp en dus ook de regels met betrekking tot bijzondere persoonsgegevens. Zo tikte de toezichthouder een jaar geleden twee bedrijven op de vingers die via zogenaamde wearables inzicht kregen in de beweging en het slaappatroon van werknemers. Dit zijn gezondheidsgegevens die niet mogen worden verwerkt. Ook niet met toestemming van de werknemer, want “[i]n een arbeidsverhouding, waarin de werknemer financieel afhankelijk is van de werkgever, is over het algemeen geen sprake van ‘vrije’ toestemming […].” (lees meer in deze blog).

Afgelopen februari heeft de Autoriteit Persoonsgegevens een persbericht gepubliceerd over alcohol- en drugcontroles bij Uniper. Dit energiebedrijf liet haar werknemers instemmen met random alcohol- en drugscontroles. Ging een werknemer niet akkoord, dan volgden sancties. Ook verzocht het bedrijf de werknemers medicijngebruik te melden aan de leidinggevende indien zij zakelijk deelnamen aan het verkeer of installaties bedienden.

De Autoriteit Persoonsgegevens overwoog dat alcohol- en drugscontroles de verwerking van gezondheidsgegevens omvat en dat dit soort testen alleen mogen worden afgenomen indien hier een wettelijke grondslag voor is. De verwerking is volgens de Autoriteit Persoonsgegevens niet mogelijk op basis van toestemming van de werknemers, omdat zij geacht worden deze toestemming niet vrijelijk te hebben gegeven. Er volgden immers  sancties indien men niet akkoord ging met de controles. Een werknemer werd dan bijvoorbeeld overgeplaatst. Er is in dat geval geen sprake van ‘vrije’ toestemming.

Het melden van medicijngebruik aan een leidinggevende c.q. het bedrijf is volgens de Autoriteit Persoonsgegevens eveneens niet toegestaan. Wel mogen de werknemers worden verzocht om de bedrijfsarts te informeren over medicijngebruik.

Heeft u vragen over dit artikel, neemt u dan contact op met ons team IT, Privacy & Cybersecurity.