Coronavirus, Nederland valt stil: Rol OR bij reorganisaties en herstructurering

De rol van de medezeggenschap is immers essentieel. Als de OR in een vroeg stadium wordt geïnformeerd en aangehaakt zal een eventueel adviestraject bijzonder efficiënt kunnen worden doorlopen. Zo kunnen ook onprettige maar noodzakelijke maatregelen snel worden genomen en, misschien nog wel belangrijker, kan draagvlak voor noodmaatregelen worden gecreëerd. Via de OR kunnen de medewerkers meedenken over creatieve oplossingen. Ook kan de OR inschatten voor welke maatregelen de medewerkers al dan niet open staan. Ook kan aldus creatiever gekeken worden naar de mogelijkheid weer medewerkers te laten terugkeren als de samenleving hopelijk binnen afzienbare tijd weer tot leven gaat komen. De OR is in dit soort situaties een constructieve gesprekspartner die samen met de ondernemer zorg draagt voor continuïteit van de onderneming. Een van zijn speerpunten naast het zijn van vertegenwoordiger van het personeel, aldus de WOR

In de WOR wordt niet expliciet gesproken over een reorganisatie of een herstructurering. Meestal worden deze begrippen gekwalificeerd als een belangrijk voorgenomen besluit in de zin van artikel 25 WOR lid 1 sub c, d of e of een combinatie daarvan.

Lastig is dat niet altijd duidelijk is wanneer sprake is van een belangrijk voorgenomen besluit. Een belangrijk besluit wordt uitgelegd als een niet alledaags besluit voor de onderneming. Maar wat wordt dan precies bedoeld? Voor de beantwoording van deze vraag zijn in de rechtspraak een aantal objectieve criteria ontwikkeld. De specifieke omstandigheden van het geval zijn steeds doorslaggevend.

Gaat u er voor het gemak maar van uit dat daar sprake van is in de huidige omstandigheden. Maar, wees kritisch.

Om te kunnen beoordelen of sprake is van een belangrijk besluit moet de OR wel goed geïnformeerd zijn, ook over de liquiditeitspositie, de prognoses en goed weten wat er precies gaat gebeuren. In ons blog “Coronavirus: Houd de OR aangehaakt” lichten wij nader toe hoe een tijdige en adequate betrokkenheid van de medezeggenschap kan leiden tot effectieve besluitvorming. Het is echt noodzakelijk dat de ondernemer, zodra dit aan de orde is, met de OR om de tafel gaat om te bespreken of en in hoeverre sprake is van een adviestraject en hoe snel er zal moeten worden ingegrepen.

Als ondernemers vanwege de gevolgen van het corona-virus overwegen een vestiging, afdeling of productielijn te sluiten, te reorganiseren, te bezuinigen op het personeel, werkzaamheden te outsourcen etc. is er sprake van een noodzaak tot het vragen van advies. Belangrijk nu is steeds en snel met de OR te blijven schakelen met inachtneming van de vertrouwelijkheid om paniek te voorkomen. Afstemming van de communicatie vanuit de eigen verantwoordelijkheid en rollen is daarbij essentieel. Over een aantal maanden zijn al die medewerkers wellicht weer extra nodig.

Laat de OR ook schakelen of advies inwinnen bij deskundigen. Dat geeft de ORleden de zekerheid dat zij kwalitatief goed kunnen adviseren. Stel daar wel de voorwaarde aan dat dit het proces niet onnodig vertraagt. Onze ervaring is dat de deskundige als professional de noodzaak van een snelle advisering juist weet in te schatten en zal sturen op een efficiënt proces en adequate advisering. Ook en misschien juist in een noodsituatie staat zorgvuldigheid voorop!

Daarnaast vallen ook overnames en fusies onder het adviesrecht vanwege de ingrijpende gevolgen voor de inrichting van de organisatie en voor de medewerkers. Wanneer in het ergste geval sprake is van een faillissement geldt volgens het huidige recht, dat de regelgeving rond overgang van onderneming niet van toepassing is in geval van een faillissement. Het wetsvoorstel Wet overgang van onderneming in faillissement (Wet Ovo) dat nu nog aanhangig is brengt hierin mogelijk verandering. Bedrijven met genoeg geld zullen nu wellicht het klantenbestand van zwakkere broeders willen overnemen en die zwakkere broeders willen overgenomen worden als daarmee faillissement kan worden voorkomen. Maar wat zijn de risico’s daarvan? Ook in dit soort situaties moet de OR kritisch meekijken.

Overigens valt ook het aantrekken van een belangrijk krediet ten behoeve van de onderneming onder het adviesrecht van de OR. Dit kan relevant zijn wanneer de onderneming vanwege de gevolgen van het Coronavirus andere of ruimere geldbronnen moet aanboren. De Europese Unie en de Nederlandse overheid hebben de geldkraan ruimhartig opengezet. Maar wat doet een lening op de lange termijn met het bedrijf?

Tip: Bestuurder en OR moeten snel met elkaar om de tafel om de impact van het corona-virus op de organisatie in kaart te brengen. Het is verstandig daarbij de WOR op tafel te leggen en gezamenlijk de limitatieve lijst van adviesplichtige en instemmingsrechtelijke onderwerpen in de zin van artikel 25  en 27 WOR stuk voor stuk langs te lopen. 

Adviestrajecten worden vaak als ingewikkeld ervaren. Dat komt niet alleen door de ingrijpende gevolgen voor de onderneming en de medewerkers, maar ook door de diverse partijen en de complexe wetgeving waarmee ondernemer en OR te maken krijgen. Zo moet niet alleen naar de bepalingen uit de WOR, maar eventueel ook naar de Wet Melding Collectief Ontslag en het Burgerlijk Wetboek worden gekeken. Daarnaast moeten er een sociaal plan of andere personele maatregelen (zoals herplaatsingsbeleid) tot stand komen.

In de WOR is geen adviestermijn opgenomen. Het uitgangspunt is echter steeds dat de ondernemingsraad voldoende in de gelegenheid moet worden gesteld zijn medezeggenschapstaken uit te kunnen voeren. Daarnaast geldt ook dat de OR zich constructief moet opstellen en het medezeggenschapsproces niet mag vertragen. Hoewel daar in het algemeen vier tot zes weken voor staat mag duidelijk zijn dat dat in een crisissituatie veel te lang is.

De maatregelen en gevolgen van het Coronavirus zijn te beschouwen als een echte van buiten af komende grote en onverwachte crisis. In een crisissituatie zal er snel moeten worden geschakeld. Dat is voor iedereen begrijpelijk, maar dat mag juist dan niet ten koste gaan van de medezeggenschap. Het is in het belang van de onderneming, de snelheid van handelen en het voorkomen van paniek onder de medewerkers essentieel, dat de OR aangehaakt wordt en medezeggenschap heeft vanuit de medewerkers. Uiteraard steeds weer met gepaste vertrouwelijkheid met betrekking tot de gedeelde informatie.

Wanneer zich een crisissituatie voordoet is het van essentieel belang dat de ondernemer meteen met zijn OR om tafel gaat om de crisis te bespreken en een plan van aanpak op te stellen. Wanneer maatregelen nodig zijn waarvoor formeel een adviestraject moet worden doorlopen, moeten daarover al in een vroeg stadium afspraken worden gemaakt met de OR. Van OR-leden mag juist dan worden verwacht dat zij zich constructief opstellen en bereid zijn, net als hun bestuurder, hun agenda’s leeg te vegen om snel te adviseren.

Daarvoor is nodig dat ondernemer en OR samen afspraken maken over een strak tijdpad en vooral ook dat de OR tijdig over alle voor hem in het kader van de adviesaanvraag relevante informatie (zulks ter beoordeling van de OR) beschikt en voldoende tijd krijgt om zich hierop te kunnen focussen. Het is dan aan de ondernemer om leidinggevenden en collega’s hierover te informeren en voor een  eerlijke verdeling van de werkdruk door de inzet van de OR leden elders te zorgen.

Tijdens het crisisberaad tussen ondernemer en OR komen naast adviesplichtige onderwerpen natuurlijk ook veel andere zaken aan de orde waarop snel moet worden geacteerd. Denk bijvoorbeeld aan zaken als werktijdverkorting, thuiswerken, al dan niet doorbetaling van loon wegens besmetting Coronavirus, het al dan niet moeten opnemen van vakantiedagen bij quarantaine of kinderopvang, wijziging van werkplek en dienstroosters, dienstreizen en werkbezoeken etc. Hoe zit het met de flexibele schil of ingehuurde ZZP’ers? Hoe zit het met de privacy van de met Corona besmette medewerkers? Deze onderwerpen raken meer het sociale beleid in brede zin en arbeidsvoorwaardelijke vragen in het bijzonder. In ons blog “Coronavirus: OR, wees alert op wijzigingen sociaal beleid” gaan wij hier uitgebreid op in.

Heeft u vragen over de rol van de medezeggenschap bij maatregelen in verband met het Coronavirus, neemt u dan contact op met Ernst van Win en Renate Vink-Dijkstra.