Hoe zit het nu precies?

Over de criteria die worden gehanteerd om de bevoegdheid van de nationale rechter en het toepasselijke recht in geval van een arbeidsgeschil te bepalen, hebben wij eerder een blog geschreven. Vervolgens zijn er onlangs enkele andere opvallende uitspraken gedaan met betrekking tot hetzelfde onderwerp. Tijd voor een update.

Forumkeuze niet geldig, gewoonlijke werkzaamheden verricht in Nederland

In onze eerdere blog ging het om een geschil tussen een Nederlandse piloot in dienst van een Turkse luchtvaartmaatschappij. De kantonrechter Haarlem van 7 maart 2017 oordeelde dat in dit geval de Nederlandse rechter bevoegd was en dat deze moest oordelen naar Nederlands recht. Dit terwijl in de arbeidsovereenkomst was overeengekomen dat de Turkse rechter bevoegd zou zijn en dat Turks recht van toepassing zou zijn. Twee punten waren hierbij van belang.

Forumkeuze

Een forumkeuzebeding dat vóór het ontstaan van geschil is overeengekomen op grond van art. 20 Brussel I Verordening (1215/2012/EU, ook wel EEX genoemd) is slechts geldig, als de werknemer de mogelijkheid heeft om zijn geschil ook aan andere gerechten voor te leggen. Dit was hier niet het geval, zodat de forumkeuze niet geldig was.

Plaats waar de werkzaamheden gewoonlijk worden verricht

Omdat de werknemer de zwakkere partij is, mag hij daarnaast niet de bescherming verliezen van de bepalingen waarvan niet bij een overeenkomst kan worden afgeweken op grond van het recht dat zonder de rechtskeuze van toepassing was geweest. Van belang is dat een overeenkomst beheerst wordt door het recht van het land waar de werknemer gewoonlijk zijn werkzaamheden verricht, tenzij uit de omstandigheden blijkt dat er een nauwere band is met het recht van een ander land. In dit geval was er geen nauwe band met Turkije en was Nederlands recht van toepassing.

Nederlandse rechter moet Texaans arbeidsrecht toepassen

In de inleiding kwam de uitspraak van de kantonrechter Amsterdam van 25 juli jl. al naar voren. Het ging in deze zaak om een geschil tussen een Russische vrouw, werkzaam in Texas, en haar Nederlandse werkgever. In de arbeidsovereenkomst van de werkneemster is een forumkeuze voor de gerechten van de staat Texas en een rechtskeuze voor het Texaanse recht opgenomen. De werkneemster is echter van mening dat de Nederlandse rechter bevoegd is en dat hij naar Nederlands recht dient te oordelen. De kantonrechter oordeelt dat de Nederlandse rechter inderdaad bevoegd is, maar ook dat hij het Texaanse – en dus niet het Nederlandse – recht moet toepassen.

Forumkeuze

In artikel 4 lid 1 jo artikel 20 EEX is bepaald dat zij die woonplaats hebben op het grondgebied van een lidstaat, opgeroepen kunnen worden voor de gerechten van die lidstaat. De kantonrechter oordeelt daarom dat de werkgever voor de Nederlandse rechter gedaagd kan worden. Dit was anders geweest als partijen ná het ontstaan van het geschil een bevoegde rechter hadden aangewezen (artikel 23 lid 1 EEX)

Geldige rechtskeuze

De rechtskeuze voor Texaans recht is volgens de kantonrechter gewoon geldig. Er blijkt immers nergens uit dat deze rechtskeuze ongeldig is of zou moeten zijn. Daarnaast geldt dat als partijen geen rechtskeuze hadden gemaakt, het Nederlandse recht alsnog niet van toepassing zou zijn geweest. De overeenkomst wordt immers beheerst door het recht van het land van waaruit de werkneemster haar werkzaamheden gewoonlijk verricht (in dit geval Texas), tenzij er een nauwere verbondenheid is met het recht van een ander land (art. 8 Rome I). Dat is hier niet het geval. Dit betekent dan ook dat hier, hoe dan ook, Texaans recht van toepassing zou zijn.

Begrip “thuisbasis” is aanwijzing om de “plaats van waaruit de werknemer gewoonlijk werkt” te bepalen

Het Europees Hof van Justitie (HvJEU) oordeelde tot slot op 14 september jl. dat in een arbeidsgeschil tussen cabinepersoneel van een luchtvaartmaatschappij en de Ierse werkgever Ryanair, de Belgische rechter bevoegd was. Dit terwijl in de arbeidsovereenkomsten stond dat de Ierse rechter exclusief bevoegd was. Het toepasselijk recht stond in deze procedure niet ter discussie.

Prejudiciële vraag door het Arbeidshof

Het Belgische Arbeidshof heeft aan het HvJEU de prejudiciële vraag gesteld, of het bevoegd is om van het geschil tussen het cabinepersoneel en Ryanair kennis te nemen. Volgens de Europese regels is de rechtbank van “de plaats waar de werknemer gewoonlijk werkt” bevoegd (art. 21 lid 1 EEX). In de arbeidsovereenkomsten staat dat Charleroi de “thuisbasis” is. Is dit voldoende om te spreken van de gewoonlijke werkplaats?

“Thuisbasis” is een belangrijke aanwijzing

Het hof stelt voorop dat de Europese regels betreffende de rechterlijke bevoegdheid bedoeld zijn om de zwakkere partij, de werknemer, te beschermen. Het Hof oordeelt vervolgens dat “de leden van het boordpersoneel zich kunnen wenden tot de rechter van de plaats van waaruit zij het belangrijkste deel van hun verplichtingen tegenover hun werkgever vervullen”. Het begrip “thuisbasis” vormt een belangrijke aanwijzing om de “plaats van waaruit de werknemer gewoonlijk werkt” te bepalen. Het is uiteindelijk aan de Belgische rechter om te bepalen of deze bevoegd is.

Conclusie

De werkgever en de werknemer moeten bij het overeenkomen van een forumkeuze- en rechtskeuzebeding goed nadenken over de mogelijke gevolgen van hun keuze bij een arbeidsgeschil. Een forumkeuze is alleen geldig als de werknemer ook de mogelijkheid heeft om zijn geschil aan andere gerechten voor te leggen of als deze ná het ontstaan van het geschil is afgesproken. Bij een ongeldige forumkeuze is de rechter van de plaats waar de werknemer gewoonlijk zijn arbeid verricht bevoegd. De bevoegdheid van een rechter zegt echter nog niets over het toepasselijke nationale recht. Het risico bestaat dan ook dat een Nederlandse rechter buitenlands recht moet toepassen, terwijl hij daar weinig verstand van heeft. Wij adviseren dan ook bij het afspreken van een forum- en/of rechtskeuze in arbeidsovereenkomsten altijd vooraf te checken wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn. Uiteraard helpen wij u daar graag bij.

Vragen?

Heeft u vragen over dit artikel, neemt u dan contact op met Barbara van Dam, paralegal, Arbeid, Medezeggenschap & Mediation.