Vanuit strafrechtelijke optiek kan het maken van heimelijke naaktopnames aangemerkt worden als het misdrijf van ‘ontuchtige handeling’ (art. 246 Sr), waarbij nog sprake kan zijn van ‘computervredebreuk’, als dat via een hack met de camera op het apparaat van het slachtoffer gebeurt. Wanneer de opnames gebruikt worden om het slachtoffer te bewegen verdere opnames toe te staan, kan er ook nog sprake zijn van ‘afpersing’. Verder geldt dat – indien er geen sprake is van naaktbeelden –, wanneer de aanwezigheid van een camera niet duidelijk kenbaar is gemaakt, het maken van wederrechtelijke opnames van een persoon, aanwezig op een voor het publiek toegankelijke plaats, een overtreding van de openbare orde oplevert. Voorzichtigheid is dus geboden met het maken van (heimelijke) opnames, want niemand zit te wachten op een strafblad.
Maar overtredingen van de Wet bescherming persoonsgegevens kunnen ook zeer hoge straffen opleveren in de vorm van door de Autoriteit Persoonsgegevens op te leggen boetes. Het maximum bedraagt momenteel € 850.000,- per overtreding. Dit wordt na invoering van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) verhoogd met meer dan een factor 10: voor overtreding van het merendeel van de verplichtingen onder de AVG (zoals privacy by design, het niet hebben of bijhouden van het verplichte Register van verwerkingen of een onvoldoende beveiliging): €10.000.000,- (of 2% van de jaarlijkse wereldwijde omzet, als dat hoger is). Maar voor de belangrijkste verplichtingen (zoals bijvoorbeeld schending van de rechten van betrokkenen, van verplichtingen bij de verwerking van bijzondere persoonsgegevens of van verplichtingen bij doorgifte naar landen buiten de EU ) maximaal €20.000.000,- (of 4% van de jaarlijkse wereldwijde omzet, als dat hoger is). Duizelingwekkende bedragen.
Het maken van cameraopnames brengt mensen vaak herkenbaar in beeld en niet zelden worden daarbij ook bijzondere persoonsgegevens vastgelegd. Niet alleen zijn personen identificeerbaar, maar ook de huidskleur of andere uiterlijke kenmerken, die betrekking hebben op herkomst, geloof, politieke voorkeur of andere bijzondere persoonsgegevens kunnen daaruit worden afgeleid. Hier gelden zeer strenge regels voor. Zowel voor het maken van de opnames als het gebruik, het bewaren en vernietigen ervan heeft de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) richtlijnen opgesteld. Er moet voor cameratoezicht veelal een noodzaak zijn (geen ander redelijk middel om het doel te bereiken), er moet een gerechtvaardigd belang zijn, de betrokkenen moeten worden geïnformeerd dat cameratoezicht plaatsvindt en de bewaartermijn is in de regel maximaal 4 weken. Op grond van artikel 38 van het Vrijstellingsbesluit geldt onder omstandigheden wel een uitzondering op de meldplicht voor zichtbare camera’s, maar voor verborgen camera’s geldt dat deze altijd moeten worden gemeld bij de AP. Hetzelfde geldt voor cameratoezicht door gemeentes ter bewaking van de openbare orde.
En hoe zit het dan met opnames door drones, robots, op afstand bestuurbare schepen et cetera? Mag iedereen daar zomaar mee filmen? Je mag als amateur niet boven bebouwing of mensenmenigten vliegen en je moet altijd je drone kunnen zien. Verder gelden nog verschillende beperkingen (de ruimte boven autowegen en spoorlijnen en boven en rond vliegvelden zijn verboden terrein) . Maar het maken van (heimelijke) opnames van iemand zonder een belang dat zwaarder weegt dan het belang van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van die persoon is volgens ons wetboek van strafrecht een overtreding, tenzij degene die de opnamen maakt een andere wettelijke grondslag heeft voor het maken van de opnames. En het bewaren, bewerken en eventueel publiceren van die opnames op social media is dat ook. Daarnaast is het zo dat het vaak gaat om bijzondere persoonsgegevens, waardoor een verzwaard privacyregime geldt en de belangenafweging op zichzelf genomen geen voldoende grond vormt voor de verwerking van de gegevens. Bent u er nog? Hopelijk zijn de beelden zo slecht, dat de persoon in kwestie niet herkenbaar is, waardoor het niet gaat om persoonsgegevens.
Samengevat: eigenlijk mag er niet zoveel met camera-opnames, zodra iemand er herkenbaar op staat. Onder bijzondere omstandigheden en voor bepaalde, gedefinieerde doeleinden mogen opnames worden gemaakt, maar het gebruik van de beelden is wettelijk aan banden gelegd.
Heeft u een goed beeld van de risico’s van camera-opnames? Weet u waar u mee bezig bent op het gebied van beveiliging en privacy? Voldoet uw organisatie aan alle verplichtingen van de Wbp en bent u tijdig voorbereid op de invoering van de AVG, zodat u per 25 mei 2018 in overeenstemming daarmee handelt? Neem vrijblijvend contact met ons op om te bekijken hoe wij u verder kunnen helpen bij het vergroten van het maatschappelijk vertrouwen in uw organisatie.
Vragen?
Heeft u vragen over privacy, neemt u dan contact op met Natascha van Duuren, Advocaat/Partner IE/ICT-recht