Een intelligente ‘restart’ na corona, hoe pak je dat aan?

Nu in steeds meer landen, ook in Nederland, de grote piek van besmettingen achter de rug lijkt, worden de komende maanden een behoorlijk aantal maatregelen versoepeld. Tijd dus om vooruit te kijken! Nu tijdig voorsorteren op een intelligente exit(strategie) uit de crisis en een goede restart voorbereiden maakt als de tijd daar is snel schakelen mogelijk. In dit blog helpen wij u op weg met een aantal handige kapstokken.

Onze samenleving is de afgelopen tijd radicaal veranderd. Het belang van de economie is vooralsnog onderschikt gemaakt aan het belang van de gezondheidszorg. Met de aangekondigde versoepeling van een groot aantal maatregelen lijkt de focus nu meer gericht op een voorzichtig herstel van de economie. Toch zullen voor een aantal sectoren de door de overheid ruimhartig ter beschikking gestelde financiële steunmaatregelen hard nodig blijven. De gevolgen van de coronacrisis zijn immers desastreus voor de economie. Zo biedt voor veel bedrijven de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW) onvoldoende soelaas en zijn met name in de horeca- en reisbranche de eerste faillissementen en herstructureringen een feit.

Nu steeds meer sectoren weer open kunnen is het zaak goed na te denken over de wijze waarop dat goed en veilig kan. Zolang er geen vaccin of geneesmiddel tegen het coronavirus beschikbaar is, hebben we immers te maken met het virus. Omdat de veiligheid van de medewerkers en de klanten voorop staat, zullen we creatief moeten zijn in het bedenken van werkbare en vooral veilige oplossingen om onze economie weer vlot te trekken.

De eerste kapstok is dus de medewerkers te betrekken bij die te bedenken oplossingen. Dat kan op allerlei manieren, maar uit veel onderzoek en literatuur blijkt, dat de overwinnaars straks de bedrijven zijn waar de betrokkenheid van de mensen het grootst is. De ondernemingsraad kan daar een goede rol in vervullen.

In slechts een paar weken zijn de gevolgen van het virus enorm gebleken voor de economische activiteit. De ernst van de gevolgen verschilt sterk per sector. Bedrijven in zwaar getroffen sectoren zoals leisure (vermaak, horeca, winkels, cultuur, recreatie etc.) en transport zullen hun businessmodel snel moeten herijken en zich serieus moeten afvragen of en in hoeverre er of er nog wel behoefte aan hun producten bestaat.

Wie zijn hun nieuwe klanten? En welke mensen en middelen zijn nodig om het bedrijf door de crisis te loodsen? Willen we bijvoorbeeld nog wel naar volle kroegen, de IKEA en tuincentra en hoe doen we dat op een manier, die niet onveilig is en toch rendabel? De crisis doet dan ook een groot beroep op de creativiteit en het innovatievermogen van bedrijven en hun medewerkers.

De tweede stap is dan ook hierover organisatiebreed na te denken en samen met de medewerkers en de medezeggenschap de verschillende opties en mogelijkheden te inventariseren en antwoord te geven op de vraag:  Met welk bedrijf gaan we verder en wat is daar voor nodig aan middelen en mensen ?

Als er een gezamenlijk gedragen visie tot stand is gekomen kan er een analyse worden gemaakt over de herstart van het bedrijf. Nieuwe tijden en producten vergen flexibele medewerkers die zich snel kunnen aanpassen en openstaan voor veranderingen en scholing. En hoe om te gaan met de behoefte aan een grotere flexibele schil,  terwijl medewerkers juist nu vaker een vast contact willen? En hoe behoud je je goede mensen voor de organisatie?

Inmiddels zijn eerder verguisde banen in de zorg en het onderwijs vanwege baanzekerheid nu zeer gewild. Dat vergt een snelle aanpassing van reglementen en interne flexibiliteit in contracten. Wellicht dat de arbeidsvoorwaarden ook tegen het licht moeten worden gehouden. Als werknemers niet meer met het OV mogen of durven reizen, willen ze misschien wel een kleine elektrische leaseauto of een elektrische fiets. Duidelijk is al wel, dat er meer thuisgewerkt kan en zal worden, maar dat vraagt dan wel een investering in thuiswerkplekken.  En in de veiligheid en privacy thuis.

In ons blog “Coronavirus: OR, wees alert op wijzigingen in sociaal beleid” leest u waar u bij het wijzigen van arbeidsvoorwaarden aan moet denken.

In tijden van crisis let iedereen, ook ondernemers, op de centen. Dit terwijl een crisis juist ook oproept tot het doen van investeringen. Als er toch al plannen bestonden om te verduurzamen is dit wellicht hét moment. Bedrijven zullen dan ook nu zorgvuldig de afweging moeten maken of en in hoeverre zij gebruik willen maken van overheidssteun, zoals bijvoorbeeld de NOW. In ons blog “De noodmaatregel “NOW” en de flexibele schil”  hebben wij geschetst wat de mogelijke gevolgen van een dergelijke keuze kunnen zijn.

De conclusie kan zeker ook zijn – en dat zien we nu veel – dat de financiële moeilijkheden dermate groot zijn dat het bedrijf, ondanks gebruikmaking van de noodmaatregelen van de overheid zonder snelle ingrepen niet lang(er) het hoofd boven water zal kunnen houden. Dan zal nagedacht moeten worden over een strategie om de onderneming (of een deel daarvan) duurzaam de crisis door te loodsen met inachtneming van alle betrokken belangen, waaronder die van werknemers maar ook die van crediteuren en aandeelhouders. Daarbij zijn de volgende aandachtspunten van belang:

• De noodzaak tot ingrijpen (b.v. continuïteit, voorkomen faillissement etc.)
• De vraag wat behouden moet blijven (b.v. Intellectuele eigendom en merkenrecht, relaties, reputatie, winstgevende bedrijfsactiviteiten etc.)
• De personele gevolgen (reorganisatieplan, communicatie etc.)
• Welke acties zijn nodig? (OR betrekken, risico’s in kaart brengen, regeling treffen met schuldeisers etc.)
• Welke middelen zijn nodig? (b.v. aanpassing of additionele financierring, acties aandeelhouders etc.)

Een uitgebreide toelichting op deze uitgangspunten alsmede een overzichtelijk pictogram vindt u in ons “Whitepaper herstructurering”.  Advocaat, ondernemer en de accountant kunnen aldus komen tot een snelle diagnose en analyse en een tijdpad en communicatieplan om dat vorm te geven. Dat kan zelfs binnen een of twee  weken als de nood aantoonbaar hoog is.

Als er een gezamenlijke visie over de herstart  is ontwikkeld en er voldoende mensen en middelen aanwezig zijn om deze visie te verwezenlijken moet worden gekeken hoe deze kan worden aangepast aan onze huidige “1,5 meter economie”. Veel sectoren hebben inmiddels al gehoor gegeven aan de oproep van minister Wiebes om een plan op te stellen voor zo’n economie. Zo’n “protocol” is een voorwaarde om op termijn weer in bedrijf te kunnen.

Protocollen moeten aan een aantal eisen voldoen.  Een goed protocol bevat maatregelen ten aanzien van het houden van voldoende afstand, hygiëne, beschermingsmaatregelen en gedragsbeïnvloeding van klanten en leveranciers. Een speciale beoordelingscommissie moet een dergelijk protocol goedkeuren, waarna het bedrijf weer open kan. Een voorbeeld voor een “Protocol verantwoord winkelen” is te vinden op de website van de Rijksoverheid. Wij passen die op de maat van de organisatie aan en uiteraard met de inbreng van de werkenden, omdat het om hun veiligheid gaat. Hoewel niet duidelijk is op welke termijn bedrijven, stap voor stap, weer open kunnen, weten we wel zeker dat we voorlopig nog met die 1,5 meter economie te maken zullen hebben. Het is dan ook verstandig om nu alvast een passend protocol op te stellen, dat de stappen van de overheid op de voet volgt, zodat snel geschakeld kan worden. Dit betekent dat alle processen binnen het bedrijf in kaart en in lijn met de 1,5 meter economie moeten worden gebracht. Daarvoor is de input van de werkvloer steeds essentieel.

Tip: Loop met een representatieve afvaardiging van het bedrijf door de gehele organisatie en maak een inventarisatie van alle processen en knelpunten ten aanzien van de 1,5 meter economie en alles wat daar bij komt kijken.

Uit de protocollen moet voldoende duidelijk en concreet blijken op welke wijze de ondernemer aan de nieuwe werkelijkheid invulling kan geven. Het bedenken, uitvoeren, naleven en het toezien op die naleving vragen veelal een compleet andere mindset van zowel de ondernemer als de medewerkers. Een protocol kan immers alleen succesvol zijn als dit op een juiste wijze door alle betrokkenen wordt nageleefd. En dat is alleen mogelijk als daarvoor voldoende begrip en draagvlak bestaat en de medewerkers goed zijn getraind. Een tijdige betrokkenheid van de ondernemingsraad kan daarbij een belangrijke rol spelen.

Ook kan dan al in een vroeg stadium worden gesignaleerd of er sprake is van eventuele advies- dan wel instemmingsplichtige onderwerpen. Dat zou wellicht het geval kunnen zijn als er sprake is van het instellen van cameratoezicht of verscherpte regelingen ten aanzien van ziekte- en verzuimprotocollen of arbeidsomstandigheden. De temperatuur van medewerkers opnemen, ook op afstand, mag in Nederland in ieder geval niet. Zie het blog “Verklaring EDPB-voorzitter over verwerking van persoonsgegevens in het kader van de COVID-19 uitbraak.” Hoe u de werkvloer betrekt en meer over de rol van de medezeggenschap in tijden van corona leest u in onze eerdere blog: Praktische tips in verband met medezeggenschap in coronatijd

Vanwege de crisis zien veel ondernemers zich geconfronteerd met de vraag hoe het nu met hun bedrijf verder moet. Er worden tal van noodmaatregelen afgekondigd en er zijn verschillende steunmaatregelen. Maar wat is wijsheid? De bovenstaande kapstok benoemt een aantal aspecten die bij een ‘intelligente restart’ een rol spelen. Ondernemers en werknemers kunnen de krachten bundelen om samen sterker uit de crisis te komen. De medezeggenschap speelt daarbij een verbindende rol.

Twijfelt u over welke ‘restart strategie’ voor uw organisatie het beste is? Wij denken graag en snel met u mee.

Ernst van Win Partner Arbeid, Medezeggenschap & Pensioen en Renate Vink-Dijkstra, Arbeid, Medezeggenschap & Pensioen