Hoe start ik een franchise formule?

Stel, je bent eigenaar van één of meer goedlopende winkels die je onder eigen naam exploiteert. Het gaat daar zo goed en je klanten zijn zo tevreden dat je op enig moment besluit om nieuwe winkels te openen. Dat kan natuurlijk door winkels te openen met personeel in loondienst (een filiaal), maar je kan ook uitbreiden door middel van franchise. Het is tegenwoordig de normaalste zaak van de wereld om op deze manier uitbreiding te realiseren. Daarbij komt echter voor jou als startende franchisegever het nodige kijken, dus daarom staat in deze blog de vraag centraal: hoe start ik een franchise formule?

Wat is het concept

Bij franchise is sprake van een zakelijk concept dat tegen betaling door de eigenaar (jij – de franchisegever) in licentie wordt verstrekt aan zelfstandig ondernemers (de franchisenemers). Er dient dus sprake te zijn van een duidelijk omlijnd zakelijk concept. Is er geen duidelijk concept aan te wijzen, dan zal het uiteraard ook lastig zijn om daarvan een licentie te kunnen verstrekken. Zonder duidelijke ‘smoel’ zal het verder lastiger voor je zijn om kandidaat-franchisenemers te werven en om jezelf te onderscheiden van directe concurrenten in de branche. Jij als startende franchisegever zal dan ook inzichtelijk moeten krijgen waaruit het onderscheidende vermogen van je concept bestaat.

Daarnaast moet je concept ook succesvol genoeg zijn dat het gebruik daarvan voldoende inkomsten genereert voor de franchisenemers die zich bij jou aansluiten. Ook moet er voldoende meerwaarde zijn om deel te nemen aan jouw formule ten opzichte van het exploiteren van een soortelijke winkel onder eigen naam. Is dat niet het geval, dan zal het vaak niet lang duren voordat je (vervelende) discussies krijgt met je franchisenemers en dat is uiteraard niet je bedoeling.

Wees dus kritisch op je concept en probeer inzichtelijk te krijgen of het wel geschikt is om via franchise te exploiteren. In de gedragscode voor de franchise branche (de Europese Erecode inzake Franchising – klik hier) wordt in ieder geval de aanbeveling gedaan dat een startende franchisegever tenminste één jaar lang een zakelijk concept met succes moet hebben toegepast in tenminste één testzaak, voordat hij een franchisenetwerk start.

Beschermen van de intellectuele eigendomsrechten

Bij franchise draait het er om dat jij, de eigenaar van het concept, bepaalde intellectuele eigendomsrechten in licentie verstrekt aan zelfstandig ondernemers. Zodat zij er gebruik van kunnen maken bij de exploitatie van hun gefranchisede winkel. Denk daarbij onder meer aan de woord- en beeldmerken, de handelsnamen en de auteursrechten die betrekking hebben op je concept. Als startende franchisegever is het dan ook goed om in ieder geval inzichtelijk te krijgen welke intellectuele eigendomsrechten je in licentie wil verstrekken en hoe die rechten juridisch door jou zijn beschermd tegen inbreuken van derden. Het zou immers niet de eerste keer zijn dat een startende franchisegever vergeet om, bijvoorbeeld, haar beeldmerk deugdelijk te beschermen waardoor een vertrekkende franchisenemer of concurrent ermee ‘aan de haal’ kan gaan.

Een deugdelijke bescherming van je intellectuele eigendomsrechten is dus uiterst belangrijk om vanaf het begin op je agenda te zetten. Voor een nadere toelichting op het belang van een deugdelijke bescherming van intellectuele eigendomsrechten wordt hier kortheidshalve verwezen naar een artikel dat ondergetekende en IE-advocaat Teun Pouw eerder schreven voor het branchevakblad Franchise+ (klik hier voor het volledige artikel).

Franchisen moet je liggen

Franchisenemers zijn zelfstandig ondernemers en kunnen dus kritisch zijn over de plannen of de ideeën die je hebt voor je formule. Aangezien jouw koers als franchisegever directe gevolgen heeft voor hun portemonnee zullen franchisenemers kritischer zijn dan het personeel in loondienst in de eigen winkels. Ook moet je als franchisegever bereid zijn om voortdurende ondersteuning en bijstand te verlenen aan je franchisenemers, met name diegenen die dat nodig hebben. En daar kan soms veel tijd voor jou of je beginnende organisatie in gaan zitten.

Als je een franchise formule wil starten moet je je hiervan bewust zijn. Heb je geen behoefte aan die wisselwerking met franchisenemers, dan moet je jezelf afvragen of het wellicht niet beter zou zijn om uit te breiden via eigen winkels in plaats van via franchise.

Blijf kritisch bij het werven van franchisenemers

Niet iedereen is natuurlijk geschikt om als franchisenemer jouw geweldige concept te gaan exploiteren. Je wil idealiter dan ook alleen die kandidaten toelaten tot je formule die het uitstekend zullen gaan doen en je formule naar een hoger niveau tillen.

Het vinden van geschikte franchisenemers is voor gevestigde en ervaren franchisegever al een uitdaging, maar voor jou als startende franchisegever al helemaal. Je mist immers de ervaring om het ‘kaf van het koren’ te kunnen scheiden. Daardoor mis je bijvoorbeeld de signalen waaruit blijkt dat het niet verstandig is om met een bepaalde franchisenemer te contracteren. Daarnaast blijkt in de praktijk dat startende franchisegevers zo graag willen uitbreiden dat ze wat minder kritisch zijn op de kandidaten die zich melden.

Een kritische blik ten aanzien van het werven van franchisenemers blijft echter noodzakelijk, te meer omdat niet-functionerende franchisenemers op de korte of langere termijn nadelige financiële of operationele consequenties kunnen hebben. Dat is al vervelend voor een gevestigde en ervaren franchisegever, maar te meer voor jou als startende franchisegever.

In de Europese Erecode inzake Franchising (klik hier) is dan ook een aanbeveling opgenomen dat jij als franchisegever uitsluitend franchisenemers dient toe te laten tot je formule die na redelijk onderzoek lijken te beschikken over voldoende bekwaamheid, opleiding, persoonlijke kwaliteiten en financiële middelen om je concept te kunnen gaan exploiteren.

De franchiseovereenkomst

De franchiseovereenkomst is een contract waarin jij de afspraken met de franchisenemers vastlegt. In deze overeenkomst staan de rechten en verplichtingen van partijen vermeld en is daarmee een belangrijk – mogelijk het belangrijkste – document binnen de formule. Het is dan ook van belang dat jij als startende franchisegever voldoende tijd en geld investeert in een juridisch juiste overeenkomst dat precies datgene regelt dat jij ook wil regelen. En uiteraard dient deze overeenkomst niet in strijd te zijn met enige wet- of regelgeving.

Beknibbelen op het (laten) opstellen van een franchiseovereenkomst is dan ook niet verstandig, omdat de gevolgen van een ondeugdelijk contract voor jou als franchisegever enorm kunnen zijn. Daarnaast zullen eventuele fouten of onduidelijkheden in de franchiseovereenkomst in principe jou worden aangerekend, omdat jij het contract hebt opgesteld. Ook dat noopt derhalve naar een zorgvuldig opgestelde franchiseovereenkomst. Dat geldt te meer, omdat het geen éénmalig contract betreft dat jij slechts éénmaal sluit, maar (idealiter) juist met heel veel franchisenemers.

Hoewel jij – uiteraard binnen de grenzen van de wet – de inhoud van de franchiseovereenkomst zelf kan bepalen, is het goed om er alvast rekening mee te houden dat er een Wet Franchise in voorbereiding is. En die wet stelt onder meer bepaalde eisen aan de inhoud van een franchiseovereenkomst. Klik hier voor een korte bespreking van dit wetsvoorstel. Denk daarbij aan bepalingen over goodwill, overlegstructuur, inkoopverplichtingen en non-concurrentiebedingen. Indien de Wet Franchise kracht van wet krijgt, dan dient jouw franchiseovereenkomst hier uiteraard aan te voldoen. Klik hier voor het wetsvoorstel en de memorie van toelichting daarop.

Kortom

Het voorgaande betreft slechts enkele – zeker niet alle – voorbeelden van de onderwerpen waarmee je te maken zal kunnen krijgen als je een franchise formule wil starten. Deugdelijke voorbereiding is daarbij noodzakelijk om (juridische of financiële) ongelukken op langere of kortere termijn te kunnen voorkomen. En als het in de basis goed zit, dan heeft je formule in principe meer bestaansrecht dan als je formule feitelijk met ducttape aan elkaar hangt. Een goede voorbereiding is dan ook in dit geval het halve werk.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Menno de Wijs, advocaat, m.dewijs@declercq.com