Een grote meerderheid van de religieuze liederen is auteursrechtelijk beschermd. Om voor auteursrechtelijk bescherming in aanmerking te komen moet een ‘werk’ volgens het Hof van Justitie van de Europese Unie ‘een eigen intellectuele schepping van de auteur van het werk’ zijn. Dit criterium is vrij ruim, waardoor vrijwel alle (geestelijke) liederen hieronder zullen vallen. Dit betekent dat de auteur van het lied een in beginsel exclusief recht heeft om het lied ‘openbaar te maken’ en ‘te verveelvoudigen’, zoals de Auteurswet dit noemt. Zonder toestemming van de auteur mag het lied in principe dus niet gezongen, opgenomen of afgedrukt worden.Sinds 1973 kent de Auteurswet echter een uitzondering op deze hoofdregel. Om kerken en andere religieuze instelling tegemoet te komen, heeft de Nederlandse wetgever de volgende bepaling opgenomen in artikel 17c van de Auteurswet: “Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde of kunst wordt niet beschouwd de gemeentezang en de instrumentale begeleiding daarvan tijdens een eredienst.” De Europese wetgever heeft in navolging van de Nederlandse wetgeving in 2001 bepaald dat deze regel in beginsel voor de gehele Europese Unie geldt.

Toch geeft deze bepaling kerken geen vrij spel als het gaat om de liedkeuze. De uitzondering geldt alleen voor ‘gemeentezang en de instrumentale begeleiding daarvan tijdens een eredienst’. Voor ieder gebruik van liederen buiten de eredienst moet dus wel voorafgaande toestemming aan de auteur gevraagd worden. Daarbij kan de auteur een (financiële) vergoeding verbinden aan het verlenen van toestemming. Ook het voor- en naspel valt niet onder de uitzondering. Bovendien ziet de uitzondering alleen op het ‘live’ zingen en ‘live’ instrumentale begeleiding. Een opname op cd of cassettebandje, maar ook een uitzending via kerktelefoon of via internet vallen dus niet onder de uitzondering. Ook het uitgeven van bladmuziek, liedboeken, bulletins of programmaboekjes met integrale liedteksten, of het weergeven van de tekst op een beamer kan niet plaatsvinden zonder voorafgaande toestemming van de auteur. Ten slotte is het niet toegestaan vooraf opgenomen liederen af te spelen tijdens de dienst; een praktijk die voor (zeer) kleine kerkelijke gemeenten op dit moment niet ongebruikelijk is.

In een (groot) aantal gevallen zullen kerken op dit moment met regelmaat inbreuk maken op auteursrechten van de schrijvers en componisten van religieuze liederen. Misschien zou dit ook niet tot verwondering moeten leiden. Immers, de punten die hiervoor zijn aangestipt, vormen slechts de top van de ijsberg. Vooral voor kleinere gemeenten lijkt het vrijwel onmogelijk om aan alle regels te kunnen voldoen. Toch is het van belang om naleving van de wetgeving na te streven.

Om auteursrechtinbreuk te voorkomen, dient iedere gemeente die gebruik maakt van het Liedboek, een licentie af te nemen. De kosten hiervan lopen op van € 125 per jaar voor een gemeente met minder dan 50 bezoekers, tot € 990 voor de kerken met meer dan 500 bezoekers. Voor veel gemeenten (en scholen of verenigingen) zijn dit stevige bedragen. Op dit moment is het echter helaas niet mogelijk om een licentie af te nemen voor een deel van de liederen. Hierdoor staan kerken als het ware voor een ‘alles-of-niets’ keuze. Jammer, want mogelijk dat goedkopere (deel)licenties voor bepaalde categorieën liederen, voor veel gemeenten al uitkomst zouden bieden. De huidige licentiekosten vormen echter geen rechtvaardiging om inbreuk te maken op auteursrechten. Om inbreuk te voorkomen, zouden kerken zonder Liedboek-licentie via organisaties als de ‘Christian Copyright Licensing International’ (CCLI), auteursrechten voor geselecteerde liederen kunnen afkopen. Hoewel het aanvragen va een licentie via CCLI relatief eenvoudig is, zijn minder bekende, niet-internationale liederen echter nog niet altijd even eenvoudig te vinden. Reden temeer om met alle betrokken partijen in discussie te gaan en een goed licentiesysteem op te zetten.

Ondertussen is bekend gemaakt dat de tarieven voor licenties verlaagd zullen worden en dat het tevens mogelijk wordt om deellicenties af te nemen.

Klik hier voor het artikel zoals deze in het Nederlands Dagblad is verschenen.

Heeft u vragen over de auteurswet voor religieuze muziek, neemt u contact op met ons team specialisten IT, Privacy & Cybersecurity