Nadeelcompensatie voor infrastructurele ontwikkelingen in de binnenstad

Dat de overheid aansprakelijk is voor onrechtmatig handelen, zullen de meeste mensen wel begrijpen. Maar de overheid kan ook aansprakelijk zijn voor rechtmatig handelen. Overheidshandelingen verricht in het algemeen belang kunnen namelijk ook schade veroorzaken, die onder omstandigheden gecompenseerd dient te worden. De belangrijkste grondslag voor nadeelcompensatie wordt gevonden in het beginsel ‘égalité devant les charges publiques’; vrij vertaald het beginsel van gelijkheid voor de publieke lasten.

Volgens de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State zijn bestuursorganen op grond van dit beginsel gehouden tot compensatie van onevenredige – buiten het normaal maatschappelijke risico vallende en op een beperkte groep burgers of instellingen drukkende – schade die is ontstaan in een door de uitoefening van een aan het publiekrecht ontleende bevoegdheid ontstane rechtsverhouding (ABRvS 6 mei 1997, AB 1997/229). Dit komt er op neer dat burgers zoveel mogelijk in gelijke mate de lasten van het openbaar bestuur dienen te dragen. Er is sprake van een ongelijke verdeling wanneer iemand een speciale en abnormale last moet dragen. Dit is het geval wanneer een burger ten opzichte van de groep andere door de overheidsmaatregel getroffen burgers onevenredig door de last getroffen wordt en tevens deze last buiten zijn ‘normaal maatschappelijk risico’ valt.

Wat men precies onder dit laatstgenoemde juridische begrip moet verstaan, wordt door de rechter steeds van geval tot geval vastgesteld. Bij het bepalen van het normaal maatschappelijk risico moet men namelijk alle van belang zijnde omstandigheden van het geval in acht nemen. De Hoge Raad acht hierbij van belang enerzijds de aard van de overheidshandeling en het gewicht van het daarmee gediende belang alsmede in hoeverre die handeling en de gevolgen daarvan voorzienbaar zijn voor de derde die als gevolg daarvan schade lijdt, en anderzijds de aard en de omvang van de toegebrachte schade (HR 17 september 2004, AB 2006/44).

Zo heeft de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State in haar uitspraak van 31 oktober 2012 (LJN: BY1724) het normaal maatschappelijk risico voor infrastructurele ontwikkelingen in de binnenstad bepaald. Deze uitspraak komt er kortweg op neer dat de betreffende ondernemer er rekening mee had moeten houden dat in de binnenstad infrastructurele werken en verkeersmaatregelen de bereikbaarheid van zijn winkel nu eenmaal kunnen beperken en dat dus daarom de onderhavige ontwikkelingen voor 25% binnen zijn normaal maatschappelijk risico vallen. Het feit dat er voor een ondernemer geen zicht bestaat op de omvang en vorm waarin, de plaats waar en het moment waarop ontwikkelingen zich zullen concretiseren, alsmede de omvang van het nadeel dat daar mogelijkerwijs uit voort zal vloeien, doet hier niets aan af.

Heet u vragen over overheidsaansprakelijkheid, neemt u dan contact op met ons team Ondernemingsrecht.