WMCZ deel III: Uitbreiding formele rechten

Om ervoor te zorgen dat medezeggenschapstrajecten goed verlopen, gelden er een aantal uitgangspunten. Deze uitganspunten zijn niet nieuw, maar worden wel in de WMCZ opgenomen. De belangrijkste zijn:

• Advies en/of instemming is vereist van de ‘bevoegde’ cliëntenraad;
• Advies en/of instemming moet worden gevraagd op een zodanig tijdstip dat het daadwerkelijk van wezenlijke invloed kan zijn op het te nemen besluit;
• De cliëntenraad moet voldoende tijd en gelegenheid krijgen om tot een weloverwogen advies te komen;
• Tijdige en juiste informatieverstrekking aan de cliëntenraad.

Deze uitgangspunten gelden voor ieder advies- en/of instemmingstraject, ongeacht het onderwerp. Is sprake van een adviesplichtig of instemmingsplichtig onderwerp? Dan kan het volgende stappenplan worden gevolgd bij het doorlopen van het advies- of instemmingstraject:

1. De bestuurder verstrekt een adviesaanvraag of instemmingsverzoek aan de cliëntenraad;
2. De cliëntenraad kan informatie opvragen en vragen stellen;
3. Er vindt overleg plaats tussen de bestuurder en de cliëntenraad over de adviesaanvraag of het instemmingsverzoek;
4. De cliëntenraad verstrekt zijn advies of instemming aan de bestuurder;
5. De bestuurder neemt een definitief besluit;

Als het definitieve besluit afwijkt van het advies van de cliëntenraad, moet de bestuurder motiveren waarom er wordt afgeweken en dit ook bespreken met de cliëntenraad.

In het navolgende wordt weergegeven voor welke (voorgenomen) besluiten een advies of de instemming van een cliëntenraad nodig is.

In de huidige wetgeving wordt onderscheid gemaakt tussen het ‘gewone’ adviesrecht en het verzwaard adviesrecht. Dit onderscheid verdwijnt onder de WMCZ. Onder de WMCZ moeten voorgenomen besluiten ter advisering aan de cliëntenraad worden voorgelegd als deze betrekking hebben op:

• De wijziging van de doelstelling of grondslag van de zorginstelling;
• Een fusie of duurzame samenwerking;
• De overdracht van de zeggenschap van de zorginstelling of een onderdeel daarvan;
• De gehele of gedeeltelijke beëindiging, dan wel belangrijke uitbreiding van de zorgverlening;
• Een belangrijke wijziging in de organisatie van de zorgverlening;
• Een profielschets voor de benoeming van de leden van het toezichthoudend orgaan en het bestuur van de zorginstelling;
• De vaststelling van de begroting en jaarrekening van de zorginstelling;
• Het algemene huisvestingsbeleid, een ingrijpende verbouwing of verhuizing van een zorginstelling die erop is gericht cliënten langdurig te laten verblijven;
• De selectie en benoeming van personen die leiding geven aan de zorgverleners van zorginstellingen die erop zijn gericht cliënten langdurig te laten verblijven.

Naast dit formele adviesrecht, blijft ook de mogelijkheid bestaan voor de cliëntenraad om ongevraagd advies te verstrekken aan de bestuurder over de hierboven genoemde of andere voor cliënten belangrijke onderwerpen. De instelling zal in dat geval zo spoedig mogelijk besluiten of zij een ongevraagd advies al dan niet opvolgen.

Om de medezeggenschap te versterken is in de WMCZ een instemmingsrecht voor de cliëntenraad geïntroduceerd. Instemming van de cliëntenraad is nodig bij de volgende onderwerpen:

• De medezeggenschapsregeling;
• Een profielschets voor het benoemen van de klachtencommissie;
• De procedure voor het opstellen en bespreken van zorgplannen;
• Algemeen beleid over kwaliteit, veiligheid en hygiëne;
• Algemeen beleid over toelating cliënten tot de zorg en beëindiging van de zorg;
• Algemeen beleid over voedingsaangelegenheden, geestelijke verzorging, recreatiemogelijkheden of ontspanningsactiviteiten en maatschappelijke bijstand indien het een instelling betreft waar cliënten minimaal een etmaal kunnen verblijven;
• Een sociaal plan voor cliënten in geval van ingrijpende verbouwing, nieuwbouw of verhuizing bij instellingen waar cliënten in de regel langer dan een half jaar verblijven;
• De inrichting van voor zorgverlening bestemde ruimtes bij ingrijpende verbouwing, nieuwbouw of verhuizing bij instellingen waar cliënten in de regel langer dan een half jaar verblijven;
• De selectie en benoeming van personen die de cliëntenraad onafhankelijke ondersteuning zullen verlenen.

Het enquêterecht geeft cliëntenraden de mogelijkheid een enquêteprocedure aanhangig te maken bij de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam. Er wordt dan verzocht een onderzoek naar het beleid en de gang van zaken van de zorginstelling in te laten stellen. Hiertoe zal de Ondernemingskamer overgaan als sprake is van gegronde redenen om aan het beleid en/of de gang van zaken te twijfelen. Dit is een zwaar middel. Het is opmerkelijk dat dit vergaande recht wel aan cliëntenraden wordt toegekend terwijl ondernemingsraden geen zelfstandig enquêterecht hebben.

• Zorg dat alle medezeggenschapstrajecten zorgvuldig worden doorlopen, gebruik daarvoor ons stappenplan!
• Maak met elkaar afspraken over de wijze waarop trajecten worden doorlopen, weet wat je van elkaar kunt verwachten!
• Zorg tijdig voor relevante informatie en beantwoord vragen, dit voorkomt onduidelijke adviezen en besluiten.
• Bespreek de formele rechten met elkaar en maak deze je eigen. Als je de formele rechten kent, kun je daar op een goede informele manier mee omgaan en gebruik van maken.
• Dreigt er toch een geschil te ontstaan? Bewandel dan de juiste route. In een van onze volgende blogs zal de geschilbeslechting centraal staan.

Voor vragen over de WMCZ kunt u natuurlijk altijd contact opnemen met Renate Vink-Dijkstra.